Środowisko

Ukształtowanie terenu

Kotlina Hrubieszowska wykształciła się w postaci szerokiego obniżenia denudacyjnego, w mniej odpornych warstwach górnej kredy, marglach i wapieniach marglistych, jest przedłużeniem Padołu Zamojskiego w kierunku wschodnim ma ona charakter lekko falistej równiny przeciętej południkowo doliną Huczwy i urozmaiconej zagłębieniami bezodpływowymi. Wysokości bezwzględne oscylują tu w granicach 200 – 240 m n.p.m.

Teren w obrębie Działów Grabowieckich jest pofałdowany, o niewielkich wysokościach względnych oraz o niewielkich spadkach (lokalnie przekraczających 29%), tworzy on liczne wzniesienia z głęboko wciętymi dolinami denudacyjnymi. Kulminacje działów pomiędzy dolinami osiągają tu wysokości około 300 m n.p.m., a wysokości względne dochodzą do 100 m. Działy Grabowieckie zbudowane są z odpornych warstw górnokredowych, pokryte miąższą warstwą lessów i utworów lessopodobnych.

Krajobraz gminy

Gmina Werbkowice znajduje się w obrębie dwóch jednostek fizjograficznych Działów Grabowieckich oraz Kotliny Hrubieszowskiej wzdłuż rzeki Huczwy i jej dopływów.

Krajobraz gminy jest bardzo zróżnicowany ze względu na ukształtowanie terenu przynależy do dwóch odrębnych regionów: Działów Grabowieckich (część płn. zach.) i Kotliny Hrubieszowskiej (część pozostała).

W dolinie rzeki Huczwy i jej dopływów teren jest płaski częściowo falisty, łagodnie i ostro podcięty.

Teren gminy jest częściowo zainwestowany (zagospodarowany) występują również tereny otwarte, do których zalicz się

• rolnicza przestrzeń produkcyjna bez zabudowy lub z rozproszoną zabudową kolonijną,

• doliny rzek , łąki, pastwiska, stawy, lasy,

• różnorodna szata roślinna, stanowiąca pokrycie obszaru: rolnicze uprawowy oraz pokrycia, łąkowe i leśne.

W okolicy Wronowic znajduje się jezioro Humiczna, które charakteryzuje się występowaniem rzadkich i chronionych gatunków fauny ( grążel żółty, grzybień północny i żabiściek pływający). Do krajobrazu wprowadzana jest funkcja agroturystyki, oraz uzupełniająca zabudowa o charakterze letniskowym (wsie Kol. Wilków Peresołowice), jedynie w okolicy Cukrowni krajobraz jest dysharmonijny, o charakterze przemysłowym. Z uwagi na występowanie erozji gleb niezbędne będą zabiegi przeciwerozyjne poprzedzone specjalistycznymi opracowaniami.

Wyróżniono tereny rolniczej przestrzeni produkcyjnej tj. uprawy polowe lub ogrodnicze z występującą zabudową rolniczą rozproszoną.

Krajobraz w dolinie rzeki Huczwy tworzą naturalne zadrzewienia oraz tereny łąkowe leśne z występującą zabudowa rolniczą. Natomiast dolina rzeki Siniochy, to krajobraz łąkowo- pastwiskowy z zadrzewieniami i bagnami.

Na terenie gminy Werbkowice wyodrębniono trzy strefy krajobrazowe.

• ekologiczną – obejmującą rzeki, łąki, lasy stanowiące węzły ekologiczne.

• osadnicza – obejmująca zwarte zespoły zabudowy wiejskiej,

• rolna – obejmująca uprawy polowe i ogrodnicze, łąki oraz rozproszoną zabudowę rolniczą.

Klimat

Gmina Werbkowice leży w obrębie regiony klimatycznego chełmsko – hrubieszowskiego. Klimat charakteryzuje się przewagą wpływów kontynentalnych, średnia miesięczna temperatura roku wynosi 8 oC. Najchłodniejszym miesiącem roku jest grudzień ze średnią temperaturą -2,4 oC, najcieplejszym lipiec, którego średnia temperatura wynosi 18,3 oC. Temperatury w tym rejonie charakteryzują się dużą amplitudą roczną wynoszącą powyżej 20 oC. Zimy są długie (powyżej 90 dni), i chłodne (najniższa temperatura w roku wynosi od – 28 do – 30 oC) z liczbą dni mroźnych większą od 70. Pierwsze przymrozki występują tutaj pomiędzy 10 a 20 września a ostatnie wiosenne do 20 maja, długość okresu bezprzymrozkowego wynosi 180 – 190 dni.

W rejonie tym przeważają wiatry z sektora zachodniego (23,4% w okresie letnim i 24,7% w okresie zimowym) i południowo – zachodniego (16,2% w okresie letnim i 21,2% w okresie zimowym), średnia ważona prędkość wiatrów wynosi odpowiednio dla okresu letniego 5,2m/s i 4,8 m/s oraz większa zimą, wynosząca 6,0m/s i 5,4 m/s.

Średnia suma opadów w roku wynosi 531 mm. Największe średnie opady notowane były w miesiącu lipcu i wynosiły 85 mm, natomiast najmniejsze w miesiącu styczniu 17 mm. Maksymalne opady dobowe wynoszą 60 - 70 mm. Pokrywa śniegowa stała pojawia się wcześnie, na ogół w 3 dekadzie grudnia i trwa do pierwszej dekady marca. Maksymalna miąższość pokrywy śnieżnej wynosi 40 – 50 cm. Na terenie gminy panują dobre warunki do uprawiania sportów zimowych. Obserwuje się bardzo niebezpieczne zjawisko występowania częstych opadów gradu, gmina Werbkowice zaliczona została do III strefy zagrożenia gradowego w obrębie lubelskiego pasa gradowego o dużym stopniu niebezpieczeństwa, występuje tu 16% do 20% ryzyka plonów. Burze gradowe najczęściej pojawiają się w lipcu i sierpniu ( odpowiednio 35,4% i 31,5%).

Na obszarze gminy notowane są najwyższe liczby dni pogodnych i upalnych w Polsce, najwyższa temperatura w roku wynosi ponad 34oC, a liczba dni gorących, o temperaturze powyżej 20 oC jest większa od 50 dni. Na terenie całej gminy panują korzystne warunki turystyczne.

Sumy rocznego usłonecznienia są bardzo wysokie ich wartość przekracza 1400 godzin, stwarza to korzystne warunki do wykorzystywania energii słonecznej, szczególnie w okresie letnim.

Średni roczny niedosyt wilgotności wynosi 6 hPa, a najwyższe wartości przypadają na lipiec.

Flora

Na terenie gminy Werbkowice występuje flora stepowa z rzadkimi gatunkami ksenotermicznymi, są to zbiorowiska wapnolubne występujące na słonecznych stokach, zarośla i murawy, w których dominują:

• w zespołach zaroślowych: ligustr pospolity, głóg jednoszyjkowy i prostokielichowy, jeżyna popielica, dereń świądwa, wisienka karłowata i inne;

• w murawach ksenotermicznych na podłożu lessowym wydzielają się skupienia z ostnicą włosowatą, rutewką, szałwią łąkową;

• zbiorowiska łąkowe i pastwiskowe; zbiorowiska trzęślicowe, łąki kośne z udziałem traw wiązówki błotnej, ostrożenia warzywnego, sitowia leśnego i innych; pastwiskowy charakter mają zespoły z udziałem situ rozpierzchłego, grzebienicy oraz śmiałka darniowego;

• zbiorowiska synantropijne rozwinęły się na terenach zagospodarowanych przez człowieka i różnicuje się je na dwie grupy:

• zbiorowisko segetalne, tzn. roślinność występującą wśród upraw polowych roślin okopowych i zbożowych;

• zbiorowisko ruderalne (zrębów leśnych i nieużytków), a wśród nich bez czarny, leszczyna, śliwa, tarnina, kruszyna pospolita, kalina karłowata, trzmielina zwyczajna, szakłak pospolity, szałwia okółkowa, barwinek pospolity, rdest, jaskółcze ziele, wierzba iwa, łubin trwały;

• zbiorowiska wodne występujące w korytach rzek, brzeżnych partiach rowów melioracyjnych i w obrębie stawów; najczęściej są to zbiorowiska typowe np.: zespół rdestnicy - wywłóczniki, rogatki, jaskry (związany z wodami płynącymi), zespół lilii wodnych i kilka asocjacji szuwarowych (związany z wodami stojącymi)

• zbiorowisko torfowe, które w przeciwieństwie do zbiorowisk wodnych cechuje bardzo zróżnicowany skład florystyczny z rzadkimi gatunkami. Występują torfowiska niskie, przejściowe i wysokie. Torfowiska niskie i wysokie skupiają wiele roślin rzadkich takich jak wawrzynek wilcze łyko, bluszcz pospolity, wierzba borówkolistna, widłak goździsty, lilia złotogłów, storczyki, rosiczka okrągłolistna i inne. Na torfowiskach przejściowych liczny udział ma turzyca bagienna, turzyca strunowa, przygiełka biała, turzyca obła i turzyca nitkowata, trzcinnik prosty, marzyca ruda. Na terenie gminy zaobserwowano także takie rośliny jak: goździk pyszny, pełnik europejski, ciemiężyca zielona, kosaciec syberyjski, kruszczyk błotny, gałka długoostrogowa, lipennik leosla.

• siedliska leśne, w których występują: wiałak wroniec, wiałak goździsty, tojad dziobaty, parzydło leśne, groszek alzacki, wawrzynek wilczełyko, barwinek pospolity, naparstnica zwyczajna, lilia złotogłów, kruszczyk szerokolistny, lester gajowy, podkolan biały, podkolan zielony,

• zespoły wodne w których zaobserwowano: grążel żółty, grzybień północny,

• murawy kserotermiczne i zbiorowiska zaroślowe w których występują: zawilec leśny, powojnik prosty, wiśnia karłowata,

• zbiorowiska synantropijnew których występuje m.in. turówka wonna.

Na terenie gminy Werbkowice stwierdzono gatunki bardzo rzadkie, do których należą:

• okrzyn szerokolistny

• rzerzcha włochata

• dziurawiec kosmaty

• Andrus awensis – jedyne stanowisko na Lubelszczyźnie stwierdzone na zbiorowisku ruderalnym

• dąbrówka piramidalna

• mierzwica cuchnąca

• trędownik omuszony

• szałwia leśna

W trakcie badań terenowych prowadzonych w celu sporządzenia inwentaryzacji stwierdzono występowanie grzybienia północnego i grążela żółtego na jeziorze Humiczyna w okolicy Wronowic, oraz w zakolach Huczwy w południowej części gminy, występował tam także niechroniony, lecz coraz rzadszy żabiściek pływający.

Fauna

Na terenie gminy stwierdzono następujące gatunki zwierząt:

• kania czarna

• łoś – ostoja w kompleksie leśnym między Terebiniem a Sahryniem

• krzyżówka - na łąkach nad Huczwą

• błotniak popielaty - w dolinie Huczwy obok Turkowic

• jastrząb – w lasach koło Adeliny

• kokoszka wodna – we wsi Sahryń i obok cukrowni w Werbkowicach

• sieweczka rzeczna – prawdopodobnie lęgowa w Werbkowicach

• czajka w dolinie Huczwy

• brodziec piskliwy – obok Turkowic w dolinie Huczwy

• rycyk - w dolinie Huczwy między Tyszowcami a Werbkowicami

• jaskółka brzegówka – skarpa w Wilkowie

• dzierzba czarnoczelna – w okolicach Turkowic i Sahrynia

• strumieniówka – łąki między Kotorowem a Malicami i koło Adeliny

• świerszczak – w dolinie Huczwy między Turkowicami a Tyszowcami

• pustułka – w Krynicach

• trzciniak – w dolinie Huczwy

• muchołówka białoszyja – grad między Adeliną a Lipowcem

• remiz – Haniatyczki

• dziwonia – w dolinie Huczwy obok Turkowic

• potrzos - nad Huczwą obok Turkowic

Pomniki przyrody