Hostynne

Wieś położona w zachodniej części gminy Werbkowice, na terenie Kotliny Hrubieszowskiej. Jej nazwa pochodzi prawdopodobnie od ruskiego słowa „gościnne” i powstała w X-XIII wieku, na co wskazują źródła archeologiczne, potwierdzające od tego czasu ciągłość osadniczą.

 Podczas badań powierzchniowych prowadzonych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP) na terenie miejscowości odkryto 17 stanowisk (punktów osadniczych). Pierwsze ślady pobytu człowieka pochodzą z wczesnego neolitu i związane są z kulturą ceramiki wstęgowej rytej (5500-5200 r. p.Chr.). Odkryto tu skąpe ślady w postaci pojedynczych fragmentów ceramiki charakterystycznych dla tej kultury. Znacznie młodsze chronologicznie są dwa fragmenty kamiennych toporków, które zapewne należały do ludności kultury ceramiki sznurowej (2900-2200 r. p.Chr.). Na kilku stanowiskach znaleziono ceramikę kultury trzcinieckiej (1600-1200 r. p.Chr.) oraz dość liczne materiały kultury łużyckiej datowanej na 1200-400 r. p.Chr. Znalezione materiały podobnie jak poprzednie pochodzą z badań powierzchniowych AZP. Z Hostynnego znane są także fragmenty ceramiki z okresu rzymskiego (I – V w.). Liczniejsze ślady osadnictwa w postaci fragmentów naczyń glinianych związane są z okresem wczesnośredniowiecznym i datowane są na X-XIII wiek.

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1394, kiedy Hostynne weszło w skład nowo utworzonej parafii łacińskiej w Grabowcu. Od roku 1400 wieś była w posiadaniu szlachty, choć nazwisko właściciela jest nieznane. W połowie XV wieku cztery dworzyszcza posiadał tu Junosza z Hostynnego, notowany w latach 1448-49 w bełskim sądzie ziemskim. Był on jeszcze właścicielem Hostynnego w roku 1464, a w poł. XV wieku razem z Janem Uhrynowskim, Janem Honiatyńskim oraz Mikołajem Stomporem z Malic ufundował kościół w Malicach. Następnym właścicielem wsi po roku 1469 był Michał z Hostynnego, ożeniony z Małgorzatą, córką Jana Szwaba z Typina. Małgorzata wniosła w posagu swemu mężowi 60 grzywien, które on ubezpieczył na połowie dóbr Hostynnego oraz na połowie dworu, folwarku i tamtejszej stadniny. Michał był właścicielem Hostynnego jeszcze w roku 1487. Według rejestru poborowego w 1472 roku było tu 12 łanów użytków 2 karczmy, cerkiew oraz jeden służka. W końca XV wieku występował jeszcze jeden właściciel - Andrzej Sulensky z Hostynnego. W 1531 roku notowano w Hostynnym młyn o 1 kole (być może to jest ten sam młyn, który w 1472 roku został zaliczony do Łotowa). W roku 1578 wieś razem z Łotowem należała do Bartłomieja Udryckiego i obie liczyły 5 łanów użytków, 6 zagrodników z ziemią, 4 komorników i 1 szewca. Na początku XVII wieku właścicielem wsi był Krzysztof Pogroszowski, notowany w 1606 roku. W 1664 roku Hostynne należało do Andrzeja Wiśniowskiego, żonatego z Zofią Świrską. Wiśniowski zmarł między 1665 a 1668 rokiem, a wdowa po nim wyszła wówczas za Jana Karola Romanowskiego. Wiśniowski obok Hostynnego posiadał także Honiatyczki, Werbkowice, Łotów, Konopne i Kotorów. W rejestrze poborowym z 1677 roku właścicielem wsi był [Mikołaj] Firlej. W 1723 roku wieś przeszła we władanie Piotra Brodowskiego, cześnika buskiego, zapewne męża Joanny Firlej, a w 1732 roku kupił ją Karol Sapieha herbu Lis, żonaty z Anną Noskowską. Jego bratanek Michał Jerzy (1670-1737), pisarz polny litewski, żonaty z Ludwiką z Wielopolskich w 1 poł. XVIII wieku ufundował w Hostynnem drewnianą cerkiew unicką p.w. św. Jerzego. Zmarł jednak nie pozostawiwszy dziedzica, bowiem jego syn Kazimierz zmarł w młodym wieku. Wówczas dobra ponownie objął zapewne Karol Sapieha, wojewoda brzeski, notowany jej właścicielem w w 1767 roku. Jednak i on zmarł bezpotomnie w 1768 roku. Prawdopodobnie wówczas wieś przejął Franciszek Kunicki herbu Bończa, notowany jej właścicielem w 1773 roku. Od tego ostatniego w 1794 roku Hostynne kupił Jan Suffczyński herbu Szeliga, po którym w 1819 roku odziedziczył Franciszek Suffczyński, poseł na sejm Królestwa Polskiego z powiatu hrubieszowskiego. W 1843 roku dobra te w połowie odziedziczył po ojcu, a w połowie kupił od brata Juliana – Kacper Suffczyński.

Przypuszczalnie Jan Suffczyński pod koniec XVIII wieku, wybudował w Hostynnem wielki klasycystyczny dwór. Była to budowla dziewięcioosiowa, dwukondygnacyjna, bez podmurówki, wzniesiona na rzucie prostokąta, przykryta wysokim łamanym dachem gontowym. Kondygnacja dolna, znacznie niższa, przeznaczona była na cele mieszkalne, gościnne i gospodarcze, górna zaś, o wiele wyższa, spełniała rolę reprezentacyjną. Elewację główną dworu wyróżniał czterokolumnowy portyk zwieńczony trójkątnym frontonem. Po obu stronach portyku ciągnęły się tarasy z kamiennymi tralkami. Elewacja ogrodowa była bardzo skromna nie zawierała żadnych zwieńczeń i ozdób. Obie elewacje dłuższe rozczłonkowane były pionowymi pasami boni, umieszczonymi w płaszczyznach międzyokiennych. Bonie pokrywały też narożniki budynku. Pod okapem obiegał dom dookoła gzyms. Ze względu na brak podmurówki, drzwi ze środkowego salonu znajdowały się na poziomie gazonu. W środku budynku westybul mieścił wspaniałą, dwubiegową klatkę schodową wykonaną z dębowego drewna a środek traktu frontowego zajmował wielki prostokątny salon. Brak jest dalszych danych na temat rozplanowania wnętrza dworu. Wiadomo jednak, że posiadał on cenne zabytkowe wyposażenia oraz wiele dzieł sztuki i pamiątek rodzinnych, co sprawiało wrażenie rezydencji wielkopańskiej.

Po prawej stronie głównego budynku mieszkalnego stała mocno wydłużona, parterowa oficyna z dwoma kolumnowymi gankami i trzema potężnymi kominami, wyprowadzonymi ponad kalenicą wysokiego, gładkiego, czterospadowego dachu przykrytego gontem. Oficyna była prawdopodobnie starszą od dworu pierwotną siedzibą właścicieli Hostynnego. Przed domem i oficyną znajdował się wielki trawnik otoczony rabatami kwiatów. Gazon obiegała dookoła szeroka droga dla pojazdów, obsadzona po zewnętrznej stronie starymi drzewami. Podobny gazon, z różami sztamowymi oraz nisko strzyżonym żywopłotem bukszpanowym, znajdował się z tyłu domu, gdzie po obu stronach otwartej przestrzeni rozciągał się właściwy park krajobrazowy. W roku 1833 wybudowano przy folwarku magazyn gromadzki. Magazyn ten służył do gromadzenia zboża dla ubezpieczenia się przed klęskami elementarnymi. W razie takiej klęski poszkodowany gospodarz dostawał zboże jako pożyczkę z tego właśnie magazynowego składu.

Na początku XIX wieku Hostynne było średniej wielkości wsią. Spis z 1827 roku notował ją w powiecie hrubieszowskim i parafii Grabowiec a liczyła wówczas 66 domostw i 592 mieszkańców. Cztery lata później, w czerwcu 1831 roku, powstańcy z korpusu gen. Wojciecha Chrzanowskiego przeprowadzili we wsi rekwizycję żywności. Nie wpłynęło to rzecz jasna, w sposób istotny, na rozwój ani upadek wsi, która zresztą niewiele rozwinęła się w ciągu 40 lat. W 1866 roku wieś liczyła 67 domów i 957 mórg gruntu, natomiast dobra Hostynne, do których należały folwarki Hostynne i Łotów oraz obie wsie liczyły 1722 morgi, w tym gruntów ornych i ogrodów 1062 morgi, łąk 132 morgi, lasu 473 morgi oraz 55 mórg nieużytków i placów. We wsi istniała karczma drewniana, która spłonęła podczas I wojny światowej.

Na przełomie XIX i XX wieku dobra Hostynne należały nadal do Kacpra Suffczyńskiego. Ten jednak nie mając potomstwa, zaadoptował Adama Mariana Komorowskiego herbu Korczak (1861 - ok. 1937), syna Franciszka i Eleonory z Rulikowskich i zapisał jemu dobra Hostynne. Adam Marian Komorowski był ostatnim właścicielem majątku, który w krótkim czasie praktycznie przestał istnieć. Do jego upadku głównie przyczyniły się skutki zawieruchy wojennej. W 1915 roku klasycystyczny dwór został spalony wraz z całą niemal wsią przez wycofujące się wojska rosyjskie. Podupadłe wskutek działań wojennych dobra w 1919 i 1921 roku zostały rozparcelowane, a resztówkę kupił Szymon Karczewski. W 1919 roku, w wyniku parcelacji majątku, w zachodniej części wsi powstała Kolonia Hostynne.

Według danych z roku 1921 we wsi było 68 domów i 357 mieszkańców, w tym 4 Żydów i 323 Ukraińców. Spis z 1929 roku notował we wsi młyn Jankiela Lerecha oraz trzy sklepy z artykułami spożywczymi. W latach 1929-1930 wybudowano we wsi murowany, piętrowy budynek z przeznaczeniem na sklep w części parterowej oraz siedzibę Kasy Stefczyka na piętrze. Podczas okupacji Niemcy przenieśli Kasę Stefczyka z Hostynnego do Werbkowic.

Przed II wojną światową w Hostynnem było 138 budynków mieszkalnych. W latach 1935-1938 wybudowano we wsi utwardzoną drogę, jako odcinek traktu Zamość-Hrubieszów. Uruchomiono wówczas linię autobusową Zamość-Hrubieszów z dwoma kursami dziennie. We wsi obok rolnictwa rozwijały się także drobne zajęcia rzemieślnicze: kowalstwo (4 kuźnie), tkactwo, murarstwo, stolarstwo, kołodziejstwo oraz handel (3 sklepy żydowskie). Po wyzwoleniu pozostał tylko jeden sklep, który w 1949 roku przejęła Gminna Spółdzielnia z Werbkowic i prowadziła tu handel do 1991 roku. Potem powstały sklepy prywatne.

Zapewne na pocz. XX wieku powstała we wsi 2-klasowa szkoła rosyjska, w której w 1904 roku uczył Gawryło Kiriuszyn, a w 1914 roku Łucja Kusyk i Aleksy Samusik. W 1918 roku powstała we wsi polska szkoła, która mieściła się w budynkach prywatnych. Po utworzeniu Kolonii Hostynne w 1919 roku wybudowano szkołę na jej terenie. W okresie okupacji hitlerowskiej utworzono we wsi szkołę ukraińską.

Niezbyt szczęśliwie układały się dzieje tutejszej cerkwi, którą notuje rejestr poborowy już w 1472 roku. Jednak na początku XVI wieku przestała istnieć, przypuszczalnie zniszczona podczas jednego z najazdów tatarskich. Brak jest bowiem wzmianki o niej w źródłach z XVI i XVII wieku. Dopiero Jerzy Michał Sapieha ufundował w 1732 roku w Hostynnem drewnianą cerkiew unicką p.w. św. Jerzego. Wówszas parochem hostyńskim został ks. Jan Skibnicki, notowany na tym stanowisku jeszcze w 1786 roku. Według spisu z 1760 roku tutejsza cerkiew drewniana należała do dekanatu hrubieszowskiego. Parafia Hostynne była terytorialnie niewielka, bowiem w 1840 roku w jej skład wchodziły tylko dwie wsie: Hostynne i Łotów, a liczyła wówczas 708 parafian. Przed 1875 rokiem parochem hostyńskim był Mikołaj Wojnowski, który przyjął prawosławie. Był on notowany tu jako duchowny prawosławny w 1879 roku, po zamianie cerkwi unickiej na prawosławną w 1875 roku. W 1872 roku parafia unicka w Hostynnem liczyła 858 wiernych.

W latach 1889-1890 w miejsce drewnianej cerkwi, wybudowano murowaną świątynię na planie krzyża równoramiennego, według projektu Wiktora Iwanowicza Syczugowa. 30 września 1890 roku jej konsekracji dokonał Joann Hoszowski, protojerej katedry chełmskiej. W 1904 roku tutejszym duchownym prawosławnym był Michał Wigura. W okresie międzywojennym istniała nadal w Hostynnem parafia prawosławna, przy której posługę duchową pełnił w latach 1919-1936 Jan Kotorowicz. Po wyjeździe w 1946 roku mieszkańców narodowości ukraińskiej cerkiew stała nieczynna i w roku 1947 rekoncyliowano ją na kościół rzymskokatolicki p.w. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza jako filialny parafii Werbkowice. Świątynię remontowano w latach pięćdziesiątych, a w roku 1964 zmieniono kopułę ze stylu cerkiewnego na stożek ośmiokątny. W 1965 roku utworzono w Hostynnem Samodzielny Ośrodek Duszpasterski, a funkcję kapłana pełnił ks. Czesław Biziorek, który zamieszkał w Hostynnem, ale nominalnie był wikarym werbkowickim. W latach 1967-1969 zbudowano plebanię, a dnia 30 września 1975 roku dekretem biskupa lubelskiego Bolesława Pylaka została utworzona w Hostynnem parafia rzymskokatolicka, której pierwszym proboszczem został ks. Czesław Biziorek. Od 1991 roku funkcję proboszcza pełni ks. Stanisław Kołodziejczyk.

Wraz z utworzeniem parafii wznowiono użytkowanie cmentarza, do 1946 roku użytkowanego przez prawosławnych.

Znaczne zmiany gospodarcze i społeczne zanotowano we wsi po II wojnie światowej. W 1946 roku dobra Karczewskiego przejęto na Skarb Państwa i rozparcelowano. W 1954 roku Stanisław Chomik i Józef Kulczycki założyli w Hostynnem Ochotniczą Straż Pożarną, a pierwszym prezesem OSP został Józef Kulczycki. W tym samym roku zbudowano pierwszą remizę. W trzy lata później strażacy dostali motopompę, w 1973 roku samochód, a w 1988 roku rozbudowano remizę, dostawiając piętrowe skrzydło.

Nieocenioną rolę w rozbudowie miejscowości spełnił utworzony w 1957 roku w Hostynnem Zakład Budowlany produkujący pustaki żużlowo-betonowe. Zakład istniał do 1963 roku, a zatrudnienie w nim znalazły 2 osoby. Bardzo ważną inwestycją była elektryfikacja wsi w 1965 roku.

W latach 1955-1972 Hostynne było siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej, w skład której weszły: Dobromierzyce, Gdeszyn, Kolonia Gdeszyn, Hostynne, Łotów i Peresołowice, a po likwidacji gromady w Horyszowie Ruskim także Koniuchy, Kolonia Koniuchy, Horyszów Ruski, Kolonia Horyszów Ruski i Frankamionka. Funkcję przewodniczącego GRN pełnili kolejno: Stefan Krzyśkow (1955-1958)), Stanisław Ryczko (1959-1962), Stanisław Kobak (1962-1969) i Bolesław Musiej (1969-1972).

Źródło: Ewa Niedźwiedź, Józef Niedźwiedź, Józef Siudak "Dzieje miejscowości gminy Werbkowice powiat hrubieszowski"


Według stanu na 18.11.2016 wieś liczyła 87 domów i 318 mieszkańców.



hostynne
Copyright © Free Joomla! 4 templates / Design by Galusso Themes