Sahryń, Sahryń-Kolonia

Wieś położona w południowo-wschodniej części gminy Werbkowice, w obrębie Kotliny Hrubieszowskiej. Jej nazwa wskazuje na pochodzenie ruskie, choć trudno wyjaśnić jej znaczenie. Powstała zapewne we wczesnym średniowieczu (X-XIII w.).

W wyniku badań powierzchniowych prowadzonych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP) na terenie miejscowości odkryto 69 stanowisk (punktów osadniczych). Najstarsze ślady osadnictwa związane są z kulturą pucharów lejkowatych (4200-2900 r. p.Chr.). Znaleziono tu nieliczne fragmenty ceramiki i materiał krzemienny zaliczone do tej kultury. Być może z tą kulturą można łączyć część materiałów datowanych ogólnie na neolit, wśród nich krzemienne wióry i drapacze. Następne ślady osadnictwa związane są z kulturą amfor kulistych (2700-2500 r. p.Chr.). Odkryto w Sahryniu grób mężczyzny w wieku ok. 50 lat, pochowanego w komorze wykonanej z dużych płyt kamiennych, wewnątrz której obok szkieletu znaleziono wyposażenia grobowe w postaci czterech naczyń glinianych, dwu czworościennych siekier krzemiennych, przekłuwacza i szydła kościanego, trzech paciorków bursztynowych i płytki kościanej w kształcie litery „T”. W grobie znaleziono również żuchwę dzika oraz kość zwierzęcą. Przypuszczalnie z kulturą ceramiki sznurowej (2900-2200 r. p.Chr.) należy łączyć odkryte na terenie miejscowości cztery kamienne topory. Dalsze ślady osadnictwa związane są z wczesną epoką brązu. Z tego okresu znaleziono dwa krzemienne groty oszczepu, soczewkowatą krzemienną siekierkę oraz drobne fragmenty naczyń. Zabytki te są charakterystyczne zarówno dla kultury strzyżowskiej (1750-1600 r. p.Chr.) jak i mierzanowickiej (2300- 1600 r. p.Chr.) i niemożliwe jest ich dokładniejsze przyporządkowanie. Tereny te były zasiedlone również przez ludność kultury trzcinieckiej (1600- 1200 r. p.Chr.) oraz kultury łużyckiej (1200-400 r. p.Chr.), o czym świadczą fragmenty naczyń glinianych charakterystycznych dla obu kultur. Ubogi materiał ceramiczny pochodzi z okresu rzymskiego (I - poł. V w.) i związany jest z kulturą przeworską bądź z grupą masłomęcką. Stosunkowo liczny materiał pochodzi z okresu wczesnośredniowiecznego (VI-XIII w.), jest on jednak mało charakterystyczny i nie można wyróżnić dokładniejszych przedziałów chronologicznych.

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1431, kiedy jej właścicielem był Sasin z Uhrynowa herbu Prawda, żonaty z Katarzyną, który zmarł przed 1452 rokiem. Po nim Sahryń dziedziczył syn Jan Uhrynowski. Był on współfundatorem (razem z matką i braćmi) kościoła w Malicach ok. poł. XV wieku. W 1490 roku połowę Sahrynia kupił Krystyn z Ostrowa, być może drugą połowę dostał w wianie, jako że był żonaty z Katarzyną Itamiłą, córką Jana Uhrynowskiego. Według rejestru poborowego z 1531 roku wieś należała do Łaszczów Nieledewskich, którzy posiadali tu 3 i 3/4 łana użytków i puste sołectwo. W 1578 roku Leski [prawdopodobnie dzierżawca lub jest to zniekształcona nazwa Łaszcz] miał we wsi 3 zagrodników z ziemią i 4 komorników.

W 1569 roku Sahryń należał do Andrzeja Jarczewskiego, żonatego z Dorotą, a w 1618 roku do jego syna - Jana Jarczewskiego. W 1635 roku od spadkobierców Jana Jarczewskiego (zapewne od jego syna Andrzeja) wieś kupiła Barbara Ożarowska, pierwszy raz zamężna za Mikołajem Łaszczem Nieledewskim, a drugi raz za Janem Komorowskim. Następnie Sahryń był w posiadaniu Mikołaja Stefana Łaszcza, ożenionego z Janiną Komorowską, który w 1643 roku zastawił wieś, a w 1644 roku sprzedał ją Markowi Leszczkowskiemu, żonatemu z Anną Romanowską. Jego córka Dorota wychodząc za mąż za Stefana Zamoyskiego, syna Wacława, wniosła mu zapewne dobra w posagu. W 1662 roku Bazyli Rudomicz, profesor Akademii Zamojskiej leczył Dorotę [z Leszczkowskich] Zamoyską w Sahryniu za co otrzymał 24 floreny zapłaty.

W 1676 roku w Sahryniu był dwór drewniany na planie prostokąta z bocznym alkierzem, trójdzielny, półtraktowy z sienią na osi. Po jednej stronie sieni znajdowała się biała izba o 2 oknach z alkierzem o 1 oknie, a po drugiej stronie sieni izba o 2 oknach. Dwór wybudowano przed rokiem 1676. Wówczas wieś należała do Anny z Romanowa Leszczkowskiej. Pod koniec XVII wieku właścicielem Sahrynia był Antoni Gozdowski [Gozdzki] herbu Doliwa, starosta korytnicki, ożeniony z Anną Dunin-Borkowską, po którym dziedziczył syn Józef (zm. 1731 r.). Po śmierci tego ostaniego w 1731 dobra trafiły w ręce Jana Tarły, starosty grabowieckiego, żonatego z Zofią z Krasińskich. Następnie wieś przejęła we władanie Ludwika Trębińska, podsędkowa lubelska, która odziedziczyła je po mężu Jakubie. Od niej kupił dobra Sahryń hrabia Andrzej Rastawiecki herbu Sas, wiceregent brański i baron austriacki, żonaty z Katarzyną Wysokińską. W 1793 roku Sahryń kupił od ojca baron Ludwik Rastawiecki, marszałek i poseł powiatu tomaszowskiego, po którym w 1847 odziedziczył syn Edward, żonaty z Leonią Nakwaską. Edward nie posiadał potomstwa, co być może skłoniło go do sprzedaży majątku i w 1868 roku kupił go Mieczysław Epsztain (1833-1913), bankowiec i przemysłowiec, żonaty z Ludwiką Lambert. Kolejnym właścicielem wsi w 1894 roku został Markus Reniewicki, syn Lejzora, który kupił majątek za 105 tys. rubli. W trzy lata później sprzedał nabyte dobra Michałowi Endelmanowi, synowi Mojsieja, ale ten wkrótce zmarł. W 1898 roku spadek po nim odziedziczyły dzieci: Zindel, Frajdel i Arnold Endelmanowie. Od nich w 1900 roku Sahryń zakupił Zygmunt Karol Piotrowski i w 1909 roku sprzedał część gruntów osadnikom, gdzie powstała kolonia Sahryń I. W 1927 roku po śmierci ojca okrojone dobra odziedziczył Zygmunt Józef Piotrowski.

Jedną z ważniejszych budowli we wsi była cerkiew, o której pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1564. Wymieniają ją także źródła z końca XVI i pocz. XVII wieku. Według wizytacji biskupiej z 1731 roku była tutaj cerkiew „[...] z Babińcem około niey króżganek ... na którym Babińcu y Dzwonnica na niey Dzwonów pięć i klepadło”. W 1760 roku istniała we wsi drewniana cerkiew parafialna p.w. Zesłania Ducha Św., która należała do dekanatu tyszowieckiego. W XVIII wieku wybudowano tu kolejną drewnianą cerkiew. Według wizytacji biskupiej z 1775 roku tutejsza cerkiew „..w ścianach dobra, dach reperacji potrzebuje. Okien siedem, dzrzwi na zawiasach żelaznych”. W XIX wieku do parafii sahryńskiej należały także filialne cerkwie z Turkowic i Miętkiego. Znanych jest kilku duchownych, którzy wówczas byli w tej parafii. W 1775 roku parochem był Bazyli Miliszewski, w latach 1810-1841 Stefan Zborowski, następnie Płaton Laurysiewicz (lata nieznane), a później od 1869 (?) Klemens Lewicki. Ten ostatni w 1879 roku notowany był w Sahryniu jako duchowny prawosławny. W 1904 roku Klemes Lewicki nadal był proboszczem parafii prawosławnej w Sahryniu, a jego pomocnikiem był wtedy Włodzimierz Urban. W 1840 roku w skład unickiej parafii wchodziły: Sahryń, Malice, Turkowice i Miętkie. Liczyła ona wówczas 1102 parafian, natomiast w roku 1872 parafia greckokatolicka liczyła 1360 wiernych. W latach 1873-1878 wybudowano we wsi murowaną cerkiew p.w. śś. Cyryla i Metodego. W okresie międzywojennym w Sahryniu działało bractwo cerkiewne św. Ducha.

W roku 1827 Sahryń należał do powiatu hrubieszowskiego i parafii Tyszowce. Liczył wówczas 84 domy i 576 mieszkańców. W 1 poł. XIX wieku istniała tu karczma, która w 1845 roku uzyskała patent na dalszy wyszynk alkoholu. Wieś należała wtedy do gminy Nowosiółki. Według danych z roku 1875 folwark w Sahryniu obejmował 1784 morgi gruntów, w tym 717 mórg gruntów ornych, 132 morgi łąk, 891 mórg lasu oraz 44 morgi nieużytków. Do folwarku należało 50 budynków. Wieś miała 84 domy i 1288 mórg użytków. W Sahryniu istniała w tym czasie szkoła początkowa, fabryka krochmalu kartoflanego, piec wapienny i cegielnia.

W XIX wieku został wybudowany we wsi wiatrak drewniany, oszalowany, o konstrukcji słupoworamowej, który istniał jeszcze w 1 poł. XX wieku. Jużw okresie międzywojennym było we wsi trzy drewniane wiatraki. Po II wojnie światowej należały one do mieszkańców si: Tora, Bzdyry i Giery.

W roku 1897 mieszkańcy Sahrynia brali udział w wystąpieniach chłopskich, domagając się praw serwitutowych. Wystąpienia te zostały stłumione przez sotnie Kozaków.

Według spisu z 1921 roku Sahryń wraz z koloniami (I-II) posiadał 126 budynków mieszkalnych oraz 737 mieszkańców, w tym 419 Ukraińców. W okresie międzywojennym we wsi istniało kilka sklepów: z art. kolonialnymi - J. Filca, z art. mleczarskimi - A. Ząbka i z art. spożywczymi - S. Alperna.

Po I wojnie światowej tutejszą cerkiew przejęli rzymskokatolicy, a 13 kwietnia 1923 roku została erygowana parafia rzymskokatolicka. Jej organizatorem i pierwszym proboszczem był ks. Walenty Machoń. W 1926 roku proboszczem został ks. Wojciech Zwolak i pełnił swą funkcję do ok. 1940 roku. W roku 1930 na terenie parafii Sahryń mieszkało 1504 katolików, 1200 prawosławnych, 20 Żydów i 20 baptystów. Podczas II wojny światowej parafia przestała istnieć. W 1950 roku adminitratorem parafii Turkowice i Sahryń został ks. Michał Kot. Dopiero w 1976 roku ks. Michał Kot oddał parafię w Turkowicach ks. Wieńczysławowi Kosucie, a sam pozostał jedynie w Sahryniu. W latach 1980- 1987 tutejszym proboszczem był ks. Stanisław Wawrzyszczuk, w latach 1987-1991 ks. Kazimierz Błaszczuk, a od 1991 roku ks. Adam Herda.

Sahryń w okresie międzywojennym należał do gminy Miętkie, ale jej siedziba mieściła się w Sahryniu.

Tragiczna dla mieszkańców, w większości Ukraińców, była II wojna światowa. Istniała tutaj silna placówka UPA, która uczyniła Polakom wiele szkód. W styczniu i marcu 1943 roku polska część ludności została wysiedlona, a jej gospodarstwa przekazano Ukraińcom. W dniu 9 marca 1944 roku na silnie uzbrojony oddział ukraiński, znajdujący się we wsi, uderzyły oddziały AK i BCh. Rozbito doszczętnie Ukraińców, a ich straty wyniosły ponad 200 zabitych.

Około 1880 roku powstała w Sahryniu rosyjska szkoła początkowa. W 1904 roku w cerkiewnej szkole uczyła Atanazja Gapanowicz, natomiast w świeckiej Konstanty Górski. W 1914 roku w szkole 2-klasowej uczyli: Aleksy Afanasiew i Anastazja Wolańska. W okresie międzywojennym istniała tutaj szkoła 6-klasowa. W latach 30-tych uczyli tutaj: Maria Wasilewska, Zygmunt Bondarowicz, Helena Szczepańska, Wincenty Wasilewski i Konstanty Garlecki. Podczas okupacji hitlerowskiej utworzono we wsi szkołę ukraińską, która zapewne spłonęła wraz z całą wsią w 1944 roku. W 1949 roku wznowiono naukę w polskiej 2-klasowej szkole, której kierownikiem został Kazimierz Iwaniuk. Wobec braku lokalu zajęcia odbywały się w mieszkaniach prywatnych. Stopniowo podwyższano stopień organizacyjny szkoły aż do 6- klasowej. W 1951 roku kierowniczką szkoły została Maria Gucma, a w roku następnym Bernard Antos. W 1956 roku utworzono siódmą klasę. Kierowniczką szkoły w 1956 roku została Sabina Daniluk. Trzy lata później wybudowano we wsi drewniany barak, z przeznaczeniem na szkołę. W roku następnym nastąpiła zmiana kierownika. Funkcję tę objął Jerzy Słoniec i pełnił ją do 1967 roku. Jego następcą zostali kolejno: Kazimierz Iwaniuk (1967-1978), Jan Guźmięga (1979-1982), Lucyna Nowosad (1982-1986), Ryszard Pobłocki (1986-1999) i od 1999 roku Danuta Butryn. W latach 1992-1997 wybudowano we wsi murowaną, jednopiętrową szkołę. Dwa lata później w wyniku reformy oświaty utworzono w Sahryniu Gimnazjum, którego dyrektorem został Ryszard Pobłocki i pełni tę funkcję do tej pory.

W 1955 roku Władysław Wasilik i Władysław Wach założyli w Sahryniu Ochotniczą Straż Pożarną. Pierwszym prezesem został współzałożyciel Władysław Wasilik. W 1959 roku strażacy otrzymali motopompę, w 1965 roku wybudowali remizę, a od 1967 roku posiadają samochód strażacki. Pod koniec lat 60-tych XX wieku utwardzono drogę na kierunku Tyszowce-Alojzów, która przebiega przez Sahryń.

Pod koniec lat 40-tych powstało we wsi państwowe gospodarstwo, które organizacyjnie weszło w skład Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Dołhobyczowie. W roku 1957 na bazie tego gospodarstwa utworzono Stację Hodowli Roślin jako filię Zakładu Hodowli Roślin Ogrodowych w Dziekanowie. Kierownikiem Stacji w Sahryniu byli kolejno: Buczkowski, Stanisław Paradowski, Henryk Sołodko i od 1979 roku Piotr Wójcik. Gospodarstwo w Sahryniu liczyło wówczas 374 ha użytków położonych na terenie Sahrynia i Terebinia i zatrudniało 40 pracowników. Przez dłuższy czas produkcja zakładu była roślinno-zwierzęca, a obecnie tylko roślinna.

Dla potrzeb mieszkaniowych pracowników gospodarstwa zbudowano w latach 50-tych drewniane baraki, a na początku lat 60-tych murowane bloki mieszkalne. W 1999 roku zawiązała się Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością pod nazwą Przedsiębiorstwo Produkcji Roślinnej w Sahryniu, która wydzierżawiła od Agencji Rolnej Skarbu Państwa cały majątek. Potem majątek był sukcesywnie wykupywany i w tej chwili stanowi już niemal w całości własność Spółki. Obecnie Przedsiębiorstwo Produkcji Rolnej w Sahryniu uprawia zboża, rzepak, buraki i ogórki nasienne, a jego specjalizacją jest produkcja kwalifikowanego materiału zbożowego. Przedsiębiorstwo zatrudnia 12 osób, a jego prezesem od 1999 roku jest Piotr Wójcik, poprzedni kierownik SHR.

W 2001 roku wieś liczyła 127 domów i 681 mieszkańców, a pod koniec 2006 roku Sahryń wraz z Kolonią Sahryń liczył 667 mieszkańców.

Źródło: Ewa Niedźwiedź, Józef Niedźwiedź, Józef Siudak "Dzieje miejscowości gminy Werbkowice powiat hrubieszowski"


Według stanu na 18.11.2016 wieś Sahryń liczyła 107 domów/mieszkań i 396 mieszkańców.

Według stanu na 18.11.2016 wieś Sahryń-Kolonia liczyła 55 domów i 222 mieszkańców.



sahryn
Copyright © Free Joomla! 4 templates / Design by Galusso Themes