Terebiniec

Wieś położona we wschodniej części gminy Werbkowice, nad bezimiennym dopływem Huczwy, w obrębie Kotliny Hrubieszowskiej. W XV-XVI wieku występowała prawdopodobnie jako Wola Terebińska.

W wyniku archeologicznych badań powierzchniowych prowadzonych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP) na terenie miejscowości odkryto 34 stanowiska (punkty osadnicze). Najstarsze ślady osadnictwa sięgają środkowej epoki kamienia - mezolitu (ok. 8300-5500 r. p.Chr.). Z tego okresu pochodzi rdzeń krzemienny, służący do wyrobu wiórów krzemiennych. Dość liczny materiał ceramiczny i krzemienny pochodzi ze środkowego neolitu i związany jest z kulturą pucharów lejkowatych (4200-2900 r. p.Chr.). Na kilku innych sanowiskach odkryto materiały z wczesnej epoki brązu (2200-1600 r. p.Chr.). Wśród zabtków z tego okresu obok fragmenów ceramiki zarejestrowano także przekłuwacz i rdzeń krzemienny.

Odkryto stosunkowo liczne fragmenty naczyń zwiazane z kulturą trzciniecką (1600-1200 r. p.Chr.) oraz łużycką (1200-400 r. p.Chr.). Natomiast zaledwie kilka fragmentów naczyń glinianych reprezentuje grupę czerniczyńską (200 r. p.Chr. – pocz. ery) z młodszego okresu przedrzymskiego. Sporo natomiast zabytków datowano na okres rzymski (I-V w.). Wśród zabytków z tego okresu na uwagę zasługuje srebrny denar rzymski cesarza Hadriana datowany na lata 117- 138 oraz gliniany przęślik. Licznie występują materiały z wczesnego średniowiecza, począwszy od VIII-X wieku, które zapewne miały związek z pobliskiem ośrodkiem grodowym w Czerwieniu. Chatę naziemną o wymiarach 2,8 x 3,2 m z piecem glinianym w jednym z narożników, datowaną na X wiek, odkryto podczas badań wykopaliskowych.

Podobnie jak w wypadku Terebinia, w dotychczasowej literaturze przeważnie przyjmowano 1400 rok, jako datę pierwszej wzmianki o miejscowości, jednak dokument erygujący kościół i parafię w Hrubieszowie z 1400 roku, który wymieniał Wolę Terebińską, okazał się być falsyfikatem. Nie wyklucza to faktu, że miejscowość w tym czasie najpewniej istniała, co wynika z analizy późniejszych źródeł. W dokumencie z 1400 roku erygującym parafię w Hrubieszowie (uznanym za falsyfikat) wymieniono Wolę Terebińską jako wieś szlachecką i z niej miały iść z każdego łanu pola po korcu żyta i po dwa korce owsa na potrzeby parafii hrubieszowskiej. Wola Terebińska należała do ziemi chełmskiej i starostwa hrubieszowskiego. Jednak niedługo potem wieś musiała połączyć się z Terebiniem, gdyż nie wymieniają jej późniejsze dokumenty. Być może była nią część Terebinia [Małego] jaką otrzymał książę bełski Ziemowit V w 1431 roku od króla Władysława Jagiełły. Wkrótce książę bełski Kazimierz II nadał otrzymane dobra Janowi Tęczyńskiemu. Do niego bowiem należał Terebiń, który w 1473 roku wraz z Prehoryłem i całym kluczem szychowicko-terebińskim (a więc zapewne także Terebiń Mały) przeszedł na Andrzeja Tęczyńskiego. W 1475 roku dobra te jednak podczas ponownego podziału majątku trafiły w ręce Stanisława Tęczyńskiego. W 1480 roku wymienił on wieś [połowę Trzebinia] na Tworyczów. W 1492 roku Małgorzata Uhrynowska sprzedała [cały ?] Terebiń Mikołajowi Tęczyńskiemu, miecznikowi krakowskiemu za sumę 300 grzywien. Następnie oba Terebiny [Mały i Duży] odziedziczył syn Mikołaja - Jan Tęczyński, ożeniony z Katarzyną Łaską. Z jego inicjatywy zbudowano drewniany zamek w Terebiniu. Drewno na umocnienia pochodziło z lasów stężarzyckich należących do starostwa hrubieszowskiego. O zamku jednak brak jest konkretnych informacji.

Jan Tęczyński zmarł w 1541 roku, a spadek po nim otrzymały w 1552 roku dwie córki: Zofia i Katarzyna. W 1552 roku dokonały one podziału majątku, według którego Terebiń wraz z 6 wsiami przypadł Katarzynie, która w 1549 roku poślubiła Jana Bonera (zm. w 1562 r.), a następnie w 1565 roku Stanisława Barzi herbu Korczak. Pod koniec XVI wieku w wyniku spadku Terebiń (i Terebiniec ?) dostał się w ręce Mikołaja Firleja z Dąbrownicy. Wówczas wieś należała do powiatu hrubieszowskiego ziemi chełmskiej. Mikołaj Firlej swój majątek zapisał żonie Annie, która powtórnie wyszła za mąż za Noskowskiego. Po niej majątek odziedziczył jej syn Jan Noskowski, a następnie córka Joanna Brodecka. Jednakże po jej bezdzietnej śmierci dobra powróciły do Firlejów. W 1674 roku majątkiem administrował Grzegorz Olszewski.

W 2 poł. XVII wieku właścicielami dóbr terebińskich, w tym Terebińca, byli Marianna Firlej i Karol Sapieha. Część majątku po Firlejach (klucz werbkowicki i terebiński) w 1754 roku trafiła w ręce dzieci Antoniego Gołuchowskiego i Anny Noskowskiej, z których Józef sprzedał swoją część bratu Konstantemu w 1763 roku, Marianna sprzedała swemu mężowi Franciszkowi Kempistemu herbu Niesioba w 1764 roku i Hryniewickiemu w 1780 roku, a Konstanty sprzedał Małachowskiemu. W 1776 roku nastąpił podział majątku w wyniku którego Terebiń, Terebiniec i Strzyżowiec podzielono na dwie części: Abrahama Gołuchowskiego, żonatego z Katarzyną Kopeć oraz Ignacego i Andrzeja Sierakowskich. Przy okazji podziału sporządzono inwentarz zabudowań dworskich. Dwór był drewniany, z gankiem, sienią, z szeregiem izb, gabinetem i alkierzem, oknami w ołów oprawianymi oraz z piecem i kominkiem. W folwarku znajdowała się stajnia, karmnik, bednarnia, spichlerz, szopa, chlew, gumno, dwie piwnice, piekarnia i kuchnia. Na jego terenie znajdował się także sad, dwie sadzawki oraz ogrody warzywne. Po Abrahamie Gołuchowskim dziedziczył najpierw syn Antoni, a później wnuki: Konstanty i Marianna Świeżawska. W 1816 roku jako właścicielka wsi figuruwała [Felicjanna] Gołuchowska. Dzierżawcą dóbr Terebińca z przyległościami w 1822 roku był Piotr Wyszpolski.

Część dóbr Terebiniec od początku XIX wieku była w posiadaniu Anny z Falkowskich i Jana Karola Bormanów, po których w 1817 roku dziedziczyli dzieci: Librat, Edward i Jan. W 1832 roku majątek Bormanów kupił Karol Milowicz, ale zapewne miał problemy z płatnością, bowiem w roku następnym zrezygnował z tego przedsięwzięcia. W 1839 roku majątek Bormanów obejmujący 1/6 dóbr Terebiń, Terebiniec i Strzyżowiec objął Edward Borman.

W 1 poł. XIX wieku znaczna część dóbr Terebiniec była własnością Józefa Leszczyc Mirosławskiego żonatego z Teklą z Kempistych. Następnie przeszła w ręce Romana Czaplic-Pohoreckiego herbu Sas (1797-1879) ożenionego z Heleną ze Smolikowskich, a od 1859 roku należała do Adama Andrzeja Pohoreckiego (1828-1898 r.) żonatego z Marią Alojzą Romiszewską. Około 1893 roku po ojcu majątek objął jego najmłodszy syn Jan Wincenty Pohorecki, żonaty z Marią z Przybysławskich. Dokonał on szeregu sprzedaży swych posiadłości w celu kupna dóbr Werbkowice. Został on jednak ubiegnięty przy kupnie i osiadł w Terebińcu, gdzie zamieszkał w skromnym dworze z ok. poł. XIX wieku. Był to długi parterowy budynek, murowany z cegły, otynkowany, z gankiem od strony zajazdu, kryty czterospadowym dachem gontowym. Wewnątrz dwór był dwutraktowy, ogrzewany piecami kamykowymi bielonymi lub kaflowymi. Kilka pokoi miało sufity belkowane, większość jednak tynkowane na gładko. Przy dworze znajdował się park krajobrazowy o powierzchni ok. 3 ha. W roku 1908 dwór spłonął w czasie pożaru. Wówczas Maria Pohorecka przebudowała na siedzibę dawny browar, który składał się z czterech, zbudowanych w kwadrat skrzydeł. Do głównego skrzydła dobudowano ganek o dwóch czworograniastych słupach i trójkątnym szczycie, a po prawej stronie krytą werandę. Budowlę przykrywał gontowy dach czterospadowy. Przed I wojną światową właścicielką części Terebińca była Anna Milowicz, córka Kazimiery i Karola Milowiczów. W 1919 roku część dóbr nabył Wacław Andrzejczak, po którym dziedziczyła żona Helena. W 1920 roku przeprowadzono częściową parcelację majątku. Tutejszy folwark kupił wówczas Kazimierz Dobiecki, ale w 1946 roku przejęto go na Skarb Państwa.

Spis z 1827 roku notował wieś w powiecie hrubieszowskim i parafii Hrubieszów. Liczyła wówczas 24 domy i 205 mieszkańców. W 1845 roku istniała tu karczma, w części Podhoreckiego, która uzyskała patent na dalsze prowadzenie wyszynku alkoholu. Dobra Terebiniec A składały się w 1866 roku z folwarku Terebiniec i Strzyżowiec o powierzchni 3368 mórg. Wieś Terebiniec liczyła 100 domów i 987 mórg ziemi włościańskiej. Do folwarku należała także cegielnia. Tragiczny dla mieszkańców wsi był okres II wojny światowej. 31 grudnia 1943 roku Ukraińcy zamordowali tutaj 6 osób, a w początkach 1944 roku dalszych 16 osób. W marcu tegoż roku toczyły się w miejscowości zacięte walki oddziału AK „Wiktora” i BCh „Rysia” z Ukraińcami. W ich wyniku niemal cała wieś, w tym dwór, została spalona.

W okresie powojennym mieszkańcy wsi dokonali kilku ważnych inwestycji: w 1966 roku Terebiniec zelektryfikowano, w latach 1972-1975 w czynie społecznym utwardzono drogę na trasie Terebiniec-Strzyżowiec, a pod koniec lat 70-tych zmeliorowano łąki na terenie Terebińca.

W latach 1955-1960 istniała Gromada Terebiniec, a w jej skład wchodziły: Terebiń i Terebiniec. Obecnie jest to średniej wielkości wieś. W 2001 roku liczyła 80 domów i 320 mieszkańców, a pod koniec 2006 roku 325 mieszkańców.

Źródło: Ewa Niedźwiedź, Józef Niedźwiedź, Józef Siudak "Dzieje miejscowości gminy Werbkowice powiat hrubieszowski"


Według stanu na 18.11.2016 wieś liczyła 74 domy i 316 mieszkańców.



terebiniec
Copyright © Free Joomla! 4 templates / Design by Galusso Themes