Honiatyczki

Wieś położona na południowym skraju gminy Werbkowice, w międzyrzeczu Siniochy i Huczwy, w obrębie Kotliny Hrubieszowskiej. Jej nazwa patronimiczna wtórna została utworzona od nazwy Honiatycze przez dodanie formantu -ki. Przez dłuższy czas utrzymywała się nawet nazwa Małe Honiatycze, a z czasem zaczęto nazywać je Honiatyczkami. Wieś powstała zapewne w I połowie XV wieku w wyniku podziału Honiatycz.


Podczas badań powierzchniowych prowadzonych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP) na terenie miejscowości odkryto 13 stanowisk (punktów osadniczych). Pierwsze ślady osadnictwa sięgają początków neolitu. Z tym okresem można łączyć jedno stanowisko kultury ceramiki wstęgowej rytej (5500-5200 r. p.Chr.), gdzie obok charakterystycznej ceramiki znaleziono również rdzeń oraz wióry krzemienne. Dalsze osadnictwo związane było z kulturą lubelsko-wołyńską (4700-3400 r. p.Chr.), a świadczą o tym fragmenty naczyń glinianych, wióry, odłupki i narzędzia krzemienne charakterystyczne dla tej kultury. Sporo materiałów ze względu na brak cech chronologicznych zaliczono ogólnie do neolitu. Do kultury ceramiki sznurowej (2900-2200 r. p.Chr.), obok ceramiki, należała także znaleziona na powierzchni czworościenna siekierka krzemienna. Z kulturą wczesnobrązową (mierzanowicką lub strzyżowską) należy łączyć materiały z jednego stanowiska, gdzie znaleziono 4 fragmenty ceramiki oraz krzemienny grocik sercowaty. Na innym stanowisku znaleziono kilka fragmentów ceramiki kultury trzcinieckiej (1600-1200 r. p.Chr.). Najprawdopodobniej z tą kulturą należy łączyć również kopiec ziemny na granicy Honiatyczek i Honiatycz. Licznie występują w miejscowości zabytki kultury łużyckiej (1200-400 r. p.Chr.). Dalsze osadnictwo związane jest dopiero z ludnością słowiańską osiadłą we wczesnym średniowieczu. Znaleziony na terenie miejscowości materiał datowany jest od VIII-X wieku po wiek XIII. Osadnictwo po wieku X-tym związane jest zapewne z grodem w Czerwieniu (Czermnie).

Miejscowość wyodrębniła się w 1 poł. XV wieku ze wsi Honiatycze. Jeszcze w końcu wieku XIV zapewne Honiatyczki nie istniały, ponieważ nie wymienia ich dokument z 1394 roku. Pierwsza wzmianka źródłowa pochodzi z roku 1472, kiedy jako wieś szlachecka należała do Łaszczów i liczyła 3 łany użytków. Pod względem administracyjnym należała do powiatu grabowieckiego. W 1534 roku część Honiatyczek należała do Jakuba Duszy Podhoreckiego. Według rejestru poborowego z roku 1578 [Stanisław] Łaszcz Nieledewski posiadał tu 2 i 1/2 łana użytków rolnych, 10 zagrodników z ziemią, 2 komorników z bydłem i 4 ubogich. W 1598 roku Krzysztof Komorowski, żonaty najpierw z Elżbietą Zwiartowską, a następnie z Anną Żulińską, dzierżawił Honiatyczki, Czermno i Miętkie. Własność Podhoreckich utrzymywała się jednak nadal, bowiem w 1607 roku wieś była własnością Andrzeja Podhoreckiego. Inne źródła podają, że do Łaszczów wieś należała jeszcze w pocz. XVII wieku, co sugeruje, że mogła mieć w XVI wieku dwóch właścicieli: Podhoreckich i Łaszczów. W 1618 roku wieś była w posiadaniu Jakuba Lubowickiego, proboszcza hrubieszowskiego, a w 1629 roku właścicielem jej był Marcin Borzęcki, wojski bełski, żonaty z Anną Kunicką. Wówczas jako dzierżawca wymieniany był Waszko Woryt z Honiatyczek. W 1662 roku należała do Brodowskiej, a w 1664 roku właścicielem wsi był Andrzej Wiśniowski, żonaty z Zofią Świrską. Zmarł on między 1665 a 1668 rokiem, bowiem wdowa po nim wyszła wówczas za Jana Karola Romanowskiego. Wiśniowski posiadał także Werbkowice, Łotów, Hostynne, Konopne i Kotorów. Prawdopodobnie po nim dobra objął Mikołaj Firlej, syn Zbigniewa i Anny Wiśniowieckiej, żonaty z Zofią Skotnicką. Mieli oni syna Jana, od 1696 roku ksztalelana sanockiego, żonatego z Weroniką Wichrowską. Według lustracji z około 1700 roku Honiatyczki należały do kasztelanowej sanockiej [Weroniki Firlej, żony Jana Firleja], a w części także do dominikanów lubelskich.

Pod koniec XVII wieku Honiatycze [Małe] przeszły we władanie Wojciecha Łosia herbu Dąbrowa, żonatego z Joanną Karczewską, ksztelanką halicką, od którego dzierżawił krewny Jacek Łoś (1669-1711), syn Jakuba i Elżbiety Różniatowskiej. Jacek pierwszy raz ożenił się w 1695 roku z Teresą Jezierską, a po jej śmierci w 1697 roku z Krystyną Konstancją z Rzycza. W 1704 roku z tego drugiego małżeństwa urodził się w Honiatyczach [Małych] syn Szczęsny Jakub. W 2 poł. XVIII wieku wieś lub jej część należała do Wojciecha Rostkowskiego, żonatego z Katarzyną Skrzyńską. Od niego zapewne w 1782 roku wieś wydzierżawił Józef Lipski, starosta łapiwicki, żonaty z Marianną Skrzyńską. W 1806 roku Katarzyna ze Skrzyńskich Rostkowska sprzedała prawa do wywozu 300 fur drewna z lasu wronowickiego Tekli z Łosiów Karczewskiej, dziedziczki Honiatyczek. Wkrótce właścicielem wsi został Maurycy Łoś, syn Joachima, który w 1810 roku sprzedał wieś Stanisławowi Burczyńskiemu. W 1829 roku na podstawie testamentu wieś otrzymał od Burczyńskiego Ludwik Popławski, żonaty z Heleną Szorc, po których w 1839 roku dobra odziedziczyły dzieci: Waleria z Popławskich Dobrzelewska, żona Józefa, Henryka Popławska (zm. 1843) i Katarzyna z Popławskich Trębińska. W 1845 roku wieś była zadłużona w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim Guberni Lubelskiej, dlatego majątek wystawiono na licytację 3-letniej dzierżawy. W 1846 roku Honiatyczki od Walerii Dobrzelewskiej i Katarzyny Trębińskiej (trzecia siostra Henryka zmarła wcześnie) odkupił za 100 tys. złp Ludwik Dobrzelewski. W 1849 roku majątek przeszedł na jego syna Józefa Dobrzelewskiego, ale w 1851 z powrotem trafił do Walerii z Popławskiech Dobrzelewskiej. Ta ostatnia wyszła ponownie za mąż za Apolinarego Ziemborowskiego, syna Mikołaja i Franciszki Dobrzelewskiej, który w 1860 roku kupił od niej Honiatyczki. Zapewne jednak miał kłopoty finansowe, bowiem już w 1862 roku sprzedał istniejący tu młyn wodny o 2 kołach na rzece Huczwie oraz wolny wrąb w lesie wronowieckim w ilości 300 fur rocznie Romanowi Pohoreckiemu za 30 tys. złp. Prawdopodobnie także nie gospodarzył sam, bowiem w 1861 roku dzierżawcą wsi był Aleksander Gąsiewski. Mimo tych operacji gospodarczych kłopoty finasowe nadal musiały towarzyszyć Ziemborowskiemu, gdyż w 1866 roku Towarzystwo Kredytowe Ziemskie zajęło wieś za zaległe raty kredytu. Wówczas za 66 666,20 złp kupił dobra Honiatyczki Leander Chrzanowski herbu Poraj, żonaty z Ksawerą Horodyską (1822-1897).

W 1874 roku w spadku po dziadku Leandrze wieś otrzymała jego wnuczka Cecylia Świeżawska, córka zmarłej Eulalii z Chrzanowskich i Wacława Świeżawskiego. Wieś jednak należała faktycznie do Wacława Świeżawskiego (zm. w 1904 r.), syna Romualda, który zarządzał tym majątkiem. W 1911 roku Honiatyczki kupił za 100 tys. rubli Olgierd Rulikowski, syn Zdzisława właściciela sąsiednich Honiatycz. Po jego śmierci w 1913 roku majątek objęli rodzice: Zdzisław i Kazimiera z Kraszewskich Rulikowscy, ale w 1918 roku sprzedali swe dobra bratankowi Zygmuntowi Rulikowskiemu z Kotlic.

Od początku istnienia Honiatyczki były niewielką wsią. Stan taki zanotowano również w 1827 roku, kiedy we wsi było 45 domów i 384 mieszkańców, w 1879 roku było 279 mieszkańców, w tym 136 mężczyzn i 143 kobiet, natomiast pod koniec XIX wieku było 32 domy i 306 mieszkańców w tym 127 katolików i 179 prawosławnych. Wówczas to Honiatyczki posiadały 1333 morgi ziemi, w tym 705 mórg dworskich.

W XIX wieku pojawili się we wsi rzemieślnicy. Jednym z nich był Adam Szopiński notowany szewcem w 1867 roku. Według spisu z roku 1921 było we wsi 57 domów i 294 mieszkańców, w tym 11 Żydów i 175 Ukraińców. Natomiast spis z 1929 roku podaje, że Zygmunt Rulikowski posiadał w Honiatyczkach 383 hektary, a Michał Klanok 338 hektarów.

Przed II wojną światową zbudowano we wsi drewniany wiatrak, który zakupiono w Hostynnem. Wiatrak ten istniał jednak krótko bowiem spalił się podczas działań wojennych w maju 1944 roku wraz z całą wsią.

Tragiczna w skutkach II wojna światowa nie oszczędziła również Honiatyczek. Wieś nie została wysiedlona, ale ludność polską zmuszono do pracy w gospodarstwach kolonistów niemieckich w sąsiednich wsiach. W nocy z 14 na 15 maja 1944 roku nacjonaliści ukraińscy spacyfikowali wieś, zabijając trzy osoby oraz paląc wszystkie gospodarstwa. Po wojnie wieś została odbudowana. Jednak wkrótce nastąpiła kolejna tragedia, bowiem jesienią 1944 roku przesiedlono za Bug mieszkańców narodowości ukraińskiej, którzy stanowili znaczny procent ogólnej ludności. Opuszczone gospodarstwa objęli Polacy.

W 1950 roku Józef Śleboda założył Ochotniczą Straż Pożarną, a pierwszym prezesem został Jan Grzesiuk. W 1965 roku strażacy dostali motopompę, w 1978 roku wybudowali remizę, a w 1989 roku otrzymali samochód.

Tradycje szkolnictwa sięgają początku XX wieku, kiedy powstała we wsi szkoła rosyjska mieszcząca się w parterowym budynku drewnianym wybudowanym przez zaborcę. W 1904 roku w tej szkole uczył Leontij Bojkowski. W okresie międzywojennym istniała we wsi 4-klasowa szkoła polska. Jednym z nauczycieli był Kazimierz Sowa, a w latach 30-tych Kazimierz Majewski. W okresie okupacji, w 1942 roku utworzono we wsi szkołę ukraińską, która mieściła się w mieszkaniu prywatnym Pawła Semaja. Nauczycielem był wtedy nieznany z imienia Pietryszyn. W 1944 roku szkoła ukraińska została zlikwidowana.

W 1950 roku reaktywowano 4-klasową szkołę, a pierwszą nauczycielką została Krystyna Bartosiewicz (wkrótce wyszła za mąż za Ślebodę). W dwa lata później zakupiono dla szkoły drewniany budynek. Wówczas nauczycielem na okres 4 lat został Józef Grzeszczuk, a po nim Benedykt Greluk, który uczył tutaj w latach 1956-1960. W 1960 roku wybudowano nowy, drewniany budynek , a nauczycielką została Maria Chrycuniak i uczyła w Honiatyczkach do 1963 roku. Na jej miejsce przyszło małżeństwo Wanda i Maria Chromiakowie. Po trzech latach zastąpiło ich inne małżeństwo – Władysława i Józef Przestrzelscy, którzy uczyli tutaj w latach 1966-1974. Kolejną nauczycielką w tej szkole została Lucyna Nowosad a jej praca dydaktyczna objęła lata 1974-1980. Szkoła w Honiatyczkach istniała do poł. lat 90-tych. Wówczas zlikwidowano ją, a dzieci przeniesiono do SP w Honiatyczach.

W 1950 roku we wsi powstało Kółko Rolnicze istniejące tutaj do początku lat 90-tych. W 1965 roku Honiatyczki zelektryfikowano, a w połowie lat 70-tych XX wieku utwardzono drogę. W 2001 roku wieś liczyła 89 domów i 285 mieszkańców, a pod koniec 2006 roku 275 mieszkańców.

Źródło: Ewa Niedźwiedź, Józef Niedźwiedź, Józef Siudak "Dzieje miejscowości gminy Werbkowice powiat hrubieszowski"


Według stanu na 18.11.2016 wieś liczyła 65 domów i 237 mieszkańców.



honiatyczki
Copyright © Free Joomla! 4 templates / Design by Galusso Themes